Budowanie oraz przebudowywanie dróg publicznych z założenia pozostaje w sferze obowiązków podmiotów publicznych, które stosownie do regulacji normatywnych odpowiadają za określone elementy infrastruktury. Regulacje u.d.p. przewidują jednak w sposób wyraźny sytuację, w której stosowne obowiązki obciążają podmiot trzeci. Zgodnie z art. 16 ust. 1 u.d.p. budowa lub przebudowa dróg publicznych spowodowana inwestycją niedrogową należy do obowiązków inwestora tego przedsięwzięcia. Szczegółowe warunki budowy lub przebudowy drogi określa umowa pomiędzy zarządcą drogi a inwestorem. Sposób jej ukształtowania ma szczególne znaczenie dla realizacji obowiązku ustawowego.

W świetle przepisów ustawy o drogach publicznych pas drogowy stanowi wydzielony liniami granicznymi grunt wraz z przestrzenią nad i pod jego powierzchnią, w którym są zlokalizowane droga oraz obiekty budowlane i urządzenia techniczne związane z prowadzeniem, zabezpieczeniem i obsługą ruchu, a także urządzenia związane z potrzebami zarządzania drogą, natomiast droga stanowi budowlę wraz z drogowymi obiektami inżynierskimi, urządzeniami oraz instalacjami, stanowiącą całość techniczno-użytkową, przeznaczoną do prowadzenia ruchu drogowego, zlokalizowaną w pasie drogowym. Ponadto zaliczenie do kategorii dróg gminnych i ustalenie przebiegu dróg gminnych następuje w drodze uchwały rady gminy.

Znajdująca się na finalnym etapie legislacyjnym ustawa z dnia 13 lipca 2023 r. o szczególnych rozwiązaniach dotyczących regulacji stanu prawnego niektórych dróg ogólnodostępnych ma ustanowić szczególne regulacje dotyczące nabywania przez gminy własności niektórych nieruchomości gruntowych użytkowanych aktualnie jako drogi ogólnodostępne. Ustawowo określoną konsekwencją nabycia przez gminy tych nieruchomości będzie uznanie ich za drogi gminne. Jakie dodatkowe konsekwencje, w tym prawno-finansowe, będzie wywoływać skuteczne przeprowadzenie procedury administracyjnej przez gminę?

Pojazd nienormatywny to pojazd lub zespół pojazdów, którego naciski osi wraz z ładunkiem lub bez ładunku, wymiary lub rzeczywista masa całkowita wraz z ładunkiem lub bez niego są większe od dopuszczalnych przewidzianych w przepisach ustawy Prawo o ruchu drogowym. Ruch pojazdów nienormatywnych po drogach publicznych jest dozwolony pod warunkiem uzyskania stosownego zezwolenia i przestrzegania warunków przejazdu, określonych w tym zezwoleniu i w przepisach ustawy Prawo o ruchu drogowym.

Pomimo że w ustawie z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (u.d.p.) wprost wskazano na możliwość wyłączenia drogi z użytkowania, to nie zdefiniowano ani istoty tego procesu, ani nie skonkretyzowano sytuacji, w których można podjąć taką decyzję. Powyższe generuje wątpliwości praktyczne, które niejednokrotnie znajdują swój finał na salach rozpraw sądów administracyjnych.

Pozbawienie drogi dotychczasowej kategorii, z wyjątkiem przypadku wyłączenia drogi z użytkowania, jest możliwe jedynie w sytuacji jednoczesnego zaliczenia tej drogi do nowej kategorii. Pozbawienie danej drogi kategorii drogi gminnej z uwagi na zamiar nadania jej kategorii drogi gminnej przez inną gminę należy uznać za istotne naruszenie prawa.

Zgodnie z art. 25 ust. 1 i 2 ustawy o drogach publicznych budowa, przebudowa, remont, utrzymanie i ochrona skrzyżowania lub węzła dróg różnej kategorii wraz z drogowymi obiektami inżynierskimi, urządzeniami drogi, znakami i sygnałami drogowymi oraz urządzeniami bezpieczeństwa ruchu drogowego związanymi z funkcjonowaniem tego skrzyżowania lub węzła należy do zarządcy drogi właściwego dla drogi wyższej kategorii. Koszt budowy lub przebudowy skrzyżowania lub węzła wraz z drogowymi obiektami inżynierskimi, urządzeniami drogi, znakami i sygnałami drogowymi oraz urządzeniami bezpieczeństwa ruchu drogowego związanymi z funkcjonowaniem tego skrzyżowania lub węzła ponosi zarządca drogi, który wystąpił z inicjatywą budowy lub przebudowy takiego skrzyżowania lub węzła.

Wśród aktów prawnych, które mogą zostać zmienione aktualnie procedowanym rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy o drogach publicznych oraz niektórych innych ustaw (druk nr 3010 r. z dnia 3 lutego 2023 r.), znajduje się ustawa z dnia 23 października 2018 r. o Rządowym Funduszu Rozwoju Dróg (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 505 z późn. zm.), dalej: ustawa o RFRD. Warto odnotować projektowane zmiany, bowiem ich przyjęcie będzie uzasadniało aktualizację terminarzy samorządowych w zakresie planowania inwestycji drogowych oraz szybsze podjęcie działań umożliwiających złożenie wniosków w ramach kolejnych naborów o środki z Funduszu.