Utracona szansa szybszej poprawy

Posłowie – przedstawiciele polskiego społeczeństwa w większości nie zdają sobie sprawy z tego, jak niebezpiecznym trucicielem jest samochód. Tymczasem dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza w Europie (tzw. CAFE) mówi: „mając na względzie ochronę zdrowia ludzkiego i środowiska jako całości, szczególnie ważna jest walka z emisjami zanieczyszczeń u źródła oraz identyfikacja i wdrażanie na szczeblu lokalnym, krajowym i wspólnotowym najskuteczniejszych środków mających na celu redukcję emisji”. „Należy utrzymać jakość powietrza tam, gdzie jest ona dobra, lub ją poprawić, w przypadku gdy cele dotyczące jakości powietrza nie są osiągane”. W dyrektywie Unia Europejska ustanowiła dopuszczalne stężenia zanieczyszczenia powietrza, aby chronić zdrowie obywateli oraz środowisko. Dyrektywa ustanawia między innymi wartości dopuszczalne dla drobnego pyłu i dwutlenku azotu. Jednym z instrumentów mają być strefy ekologiczne służące do zmniejszenia zawartości drobnego pyłu i dwutlenku azotu w powietrzu. Nacisk na skuteczność tych działań w ciągu najbliższych lat znacznie wzrośnie. Należy się liczyć z kolejnymi postępowaniami Komisji Europejskiej w sprawie uchybień zobowiązań państw członkowskich. Niespełnienie standardów jakości powietrza, które są określone w prawie unijnym (tzw. dyrektywa CAFE) może kosztować Polskę nawet 4 mld zł kary. Aż 96- 98% mieszkańców miast UE jest narażonych na wdychanie pyłów PM2,5 i ozonu o stężeniu powyżej dopuszczalnych norm WHO. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) pod koniec 2013 r. uznała zanieczyszczenia powietrza za jeden z czynników rakotwórczych. Światowa Organizacja Zdrowia zakwalifikowała natomiast sadzę z silników Diesla jako wysoce rakotwórczą.

Co to są strefy ekologiczne?

Strefy to obszary (przeważnie w miastach), w których obowiązują odmienne regulacje ekologiczne. Na ich teren mogą wjeżdżać tylko pojazdy, które spełniają określony standard emisji spalin. Pierwszą strefę ekologiczną wprowadzono w Sztokholmie w 1996 r. Obecnie w Europie jest 225 takich stref, z czego 53 w Niemczech. Wciąż powstają nowe, a najbliższe Polsce wprowadzono ostatnio w Republice Czeskiej. Strefy ekologiczne zostały także wprowadzone w Sztokholmie, Göteborgu, Malmö, Lund, Helsinborgu i Mölndalu.

Pierwsze strefy ekologiczne w niemieckich miastach powstały w latach 2008-2009 i miały na celu redukcję zanieczyszczenia powietrza spowodowanego ruchem drogowym. Zakładanie stref ekologicznych przyczynia się do wyposażania samochodów w filtry cząstek stałych oraz zmiany samochodów na takie, które zanieczyszczają powietrze w mniejszym stopniu. Następuje więc przyspieszenie modernizacji parku samochodowego, dzięki czemu mniej szkodliwych substancji dostaje się do płuc mieszkańców miast. Strefa ekologiczna w znaczącym stopniu przyczynia się do ochrony zdrowia ludności, ponieważ redukuje sadzę aż o połowę. W Berlinie, Hanowerze i Kolonii taka strefa funkcjonuje od 1 stycznia 2008 r., a jest to obszar znajdujący się w obrębie obwodnicy kolejowej, po której kursuje kolej aglomeracyjna S-Bahn. W obrębie tej strefy mogą jeździć wyłącznie pojazdy spełniające określone standardy w zakresie emisji spalin. Pojazdy wykazujące szczególnie wysoką emisję muszą pozostać poza strefą ekologiczną.

Początkowo zezwalano na wjazd do strefy ekologicznej samochodom z czerwoną (norma Euro2), żółtą (norma Euro3) i zieloną plakietką (norma Euro4). Od 2010 r. zaostrzono jednak przepisy i wszystkie pojazdy wjeżdżające do strefy muszą być oznaczone zieloną plakietką, co oznacza konieczność spełnienia norm czystości spalin Euro4. Takie wymogi spełniają samochody z silnikiem spalinowym czterosuwowym o zapłonie iskrowym, wyposażone w odpowiedni reaktor katalityczny, pojazdy z silnikiem Diesla od poziomu Euro4 i pojazdy z silnikiem Diesla na poziomie Euro3, które zostały doposażone w filtr cząstek stałych.

Efekty ekologiczne wprowadzenia stref pozytywnie zaskoczyły inicjatorów tego przedsięwzięcia. Już po roku okazało się, że emisja pyłu zawieszonego zmniejszyła się o ponad 50%, a emisja tlenków azotu o 20%. Liczba mieszkańców narażonych na szkodliwe działanie pyłu zmniejszyła się o 1/4. Według obliczeń Federalnego Urzędu ds. Ochrony Środowiska zanieczyszczenie drobnym pyłem dzięki strefom ekologicznym na etapie rozszerzonym, a więc wtedy, gdy zezwolenie na wjazd mają wyłącznie pojazdy z zieloną plakietką, ulega znaczącemu obniżeniu, W efekcie zmniejsza się liczba dni, w których dochodzi do przekroczenia limitu. Warto przy okazji przypomnieć, że polskie miasta na czele z Krakowem należą do niechlubnych rekordzistów w liczbie dni z zanieczyszczonym powietrzem.

Identyfikacja stref ekologicznych i pojazdów mogących tam wjechać

Zarówno dla zarządców dróg, jak i kierowców ważna jest jednoznaczna identyfikacja stref ekologicznych. Nie może bowiem dochodzić do pomyłek ze strony służb porządkowych (tj. policja, straż miejska) oraz kierowców. Strefy ekologiczne są wyodrębnione za pomocą znaków drogowych oraz dodatkowych oznakowań. Natomiast pojazdy są oznaczone plakietkami przyklejonymi na wewnętrznej stronie przedniej szyby. Przyporządkowanie właściwej plakietki dla danego pojazdu reguluje rozporządzenie o oznakowaniu pojazdów. Plakietka obowiązuje we wszystkich niemieckich strefach ekologicznych. Specyfika różnych miast wymusiła podawanie na swoich stronach internetowych istotnych informacji o wprowadzonych tam strefach (wielkość, wyjątki, obsługa, porady praktyczne). Plakietką muszą być oznakowane tylko samochody, których kierowcy zamierzają wjeżdżać do stref ekologicznych – w przypadku pozostałych osób takiego obowiązku nie ma. Podobnie nie zmusza się cudzoziemców, którzy omijają strefy ekologiczne, do wyposażania swoich samochodów w plakietki. Zatem do wjazdu na terytorium Niemiec plakietka nie jest wymagana.

Identyfikacja pojazdów należących do poszczególnych grup emisji spalin określa § 6 rozporządzenia o oznakowaniu pojazdów. W przypadku niemożności odczytania europejskiej klasy emisji z dokumentów pojazdu decyduje data pierwszej rejestracji pojazdu. Poprzez wyposażenie pojazdu z silnikiem wysokoprężnym (Diesla) w system redukcji cząstek stałych, np. odpowiedni filtr, można z reguły przejść do wyższej grupy emisji. Osiągnięty poziom modernizacji (uregulowany w rozporządzeniu o oznakowaniu pojazdów) musi zostać poświadczony przez warsztat, w którym filtr został montowany. Plakietki wydawane są przez urzędy odpowiedzialne za rejestrację pojazdów lub inne instytucje, a także podmioty uprawnione do realizacji badań czystości spalin1. Można je otrzymać w każdym z wyżej wymienionych miejsc po przedłożeniu dokumentów samochodu.